Ngayong Gabi Maisusulat Ko

Ngayong Gabi Maisusulat Ko

Pablo Neruda sa Salin ni Monico Atienza

Ngayong gabi maisusulat ko ang pinakamalulungkot na taludtod.

Maisusulat, halimbawa, ‘Mabituin ang gabi
at bughaw ang mga bituin at nanginginig sa kalayuan.’

Umiikot ang hangin ng gabi sa kalangitan, umaawit.

Ngayong gabi maisusulat ko ang pinakamalulungkot na taludtod.
Inibig ko sya, at kung minsan inibig din nya ako.

Sa mga gabing tulad ng gabing ganito hinapit ko sya sa aking mga kamay.
Hinagkan ko syang muli’t muli sa lilim ng walang hanggang kalangitan.

Inibig nya ako, kung minsan inibig ko rin sya.
Paano hindi iibigin ng sinuman ang kanyang iisa ang titig at malalaking mata.

Ngayong gabi maisusulat ko ang pinakamalulungkot na taludtod.
Isipin na lang na wala sya sa piling ko. Ang madamang nawala na sya sa akin.

Na marinig ang dambuhalang gabi, lalung dambuhala nang wala na sya.
At umuulan ang taludtod sa kaluluwa tulad ng hamog sa pastulan.

Anu naman kung hindi sya mapanatili ng aking pag-ibig.
Mabituin ang gabi at hindi ko sya kapiling.

Ganito ang lahat-lahat. Sa kalayuan may umaawit. Sa kalayuan.
Hindi nasisiyahan ang aking kaluluwa na nawala na sya sa kanya.

Tinangka ng aking tinging makita sya waring hinahatak syang palapit.
Hinahanap sya ng aking puso, at wala nga sya sa akin.

Ang gabi ring iyon ang nagpapasilahis sa mga kahoy ring iyon.
Kami, ng panahong iyon, ay hindi na nakakatulad.

Hindi ko na sya iniibig, tiyak ang gayon, ngunit talagang inibig ko sya.
Tinangka ng tinig kong mahawakan ang hangin nang mahipo ang kanyang pandinig.

Sa iba na. Magiging sa iba na sya. Gaya ng kaharap pa sya ng aking mga halik.
Ang kanyang tinig, ang kanyang katawang naliliwanagan. Ang matang walang hanggan.

Hindi ko na sya iniibig, tiyak ang gayon, ngunit maaaring iniibig ko sya.
Napakaiksi ng pag-ibig, ang paglimot ang napakahaba.

Dahil sa mga gabing tulad ng isang ito hinapit ko sya sa aking mga kamay
hindi nasisiyahan ang aking kaluluwa na wala na sya sa kanya.

Kahit na ito ang huling pasakit na ipinadurusa nya sa akin
at ito ang mga huling taludtod na sinusulat ko para sa kanya.

Salin ng “Tonight I Can Write” ni Pablo Neruda, Poem XX sa kanyang Twenty Love Poems and a Song of Despair, salin ni W. S. Merwin ng Veinte poemas de amor y una cancion desesperada ni Neruda, unang nalimbag noong 1924, halos 20 taon pa lang ang makata. Ang Veinte Poemas… ay muntik nang hindi malimbag, tinanggihan ng pabliser, sabi’y nilibak ng mga kritiko. Mula kay Stephen Dobyns, isang makata ring nag-“Foreword” sa salin ni Merwin, ito ang ilang tala: ipinanganak sa Parral, Chile si Pablo Neruda noong 12 Hulyo 1904, ang ama nya’y nagtatrabaho sa perokaril, guro naman ang kanyang ina, na isang buwan lang matapos isilang si Neruda ay namatay na sa tuberkolosis; lumipat sila sa Temuco, higit na malayo sa Santiago, kabisera ng Chile, kung saan muling nag-asawa ang kanyang ama; minahal man ni Neruda ang madrasta at mga kinakapatid na babae’t lalake, naiba sya: palabasa, nagsulat ng mga tula at nag-umpisang isalin si Baudelaire nang 12 taon pa lamang, 14 na taon pa lang sya nang lumabas ang kanyang unang tula sa isang magasin sa Santiago; naging kaibigan nya si Gabriela Mistral, isa ring makatang premyadong Nobel mula sa Chile, nagpahiram sa kanya ng mga aklat, karamihan ay kay Dostoyevski at Chekhov; si Pablo Neruda ay si Neftali Ricardo Reyes Basoalto sa tunay na buhay, galing ang Neruda sa isang manunulat na Czech ng ika-19 na siglo, samantalang Lucila Godoy Alcayaga naman sa totoo si Gabriela Mistral. Ayon pa kay Dobyns, mahaba ang pampublikong buhay ni Neruda, mula sa pagiging konsul at diplomat tungo sa pagiging Komunista’t embahador ng gobyernong Allende sa Paris tungo sa Premyong Nobel ng 1971 tungo sa kanyang kamatayan sa kanser noong 23 Setyembre 1973, sa gitna ng madugong kudeta ni Heneral Augusto Pinochet laban sa gobyernong Allende, “isang kudetang binili at binayaran ni Henry Kissinger at ng gobyernong Estados Unidos,” ngunit sa una’t huli isa syang makata. “Ang kanyang mga tula ay bahagi ng kanyang buhay-publiko, laluna nang nagsusulat sya pagkatapos maging isang Komunista nang ilaan niya ang kanyang sarili sa paglilinaw at patuloy na artikulasyon ng katanungang Paano ka ba mabubuhay?” Dagdag ni Dobyns ang sipi sa makata sa binigkas nito sa PEN sa syudad ng New York noong Abril 1972:

Maraming mukha ang kadakilaan, ngunit ako, isang makatang nagsusulat sa Espanyol, ay mas maraming natutuhan kay Walt Whitman kaysa kay Cervantes. Sa panulaan ni Whitman, hindi kailanman hinamak ang mga mangmang, at ang kalagayan pantao ay kailanma’y hindi kinasuklaman.

Gaya ng salin ng tula, ang mga halaw at sipi mula sa “Foreword” ni Dobyns ay salin din ni Monico M. Atienza, estudyante at guro ng wika, lipunan at kultura, mula sa DFPP, KAL, UP sa Diliman.

- mula sa Pinoy Weekly, 16 Pebrero 2007

11:30 ng gabi
20 setyembre 2007

Hinggil kay Cris Mendez

Nagulantang ang marami nang may isa na namang namatay sa fraternity hazing. Taga-UP pa. Pero ang partikular na tuon ng mamamayan sa ngayon ay may malaking kaibahan sa mga dati nang kaso ng mga namamatay sa initiation ng mga kapatiran.

Panghihinayang dahil malapit nang magtapos ng kolehiyo si Cris Mendez. Hindi na mapapakinabangan ang kanyang pinag-aralan, sayang ang ibinuhos na rekurso ng mga magulang at ng lipunan. Awa dahil mahirap na naman ang naging biktima – mahirap na biktima pa ng mga mayayamang kasapi ng fraternity na kanyang sinalihan. Bagama’t masasabing ang kaso pa rin ni Niño Calinao ang kaawa-awa: ang simpleng estudyanteng tumambay sa isang lugar sa pangunahing gusali ng unibersidad ay napagkamalang miyembro ng kaaway na kapatiran at binaril ng isang hired killer. May klase ako noong mga oras na ‘yon, akala ko’y simpleng fireworks lang dahil madalas namang may mga aktibidad na gumagamit ng mga paputok. Yon nga lang, ang ilang putok na narinig nami’y pumaslang ng isang inosenteng ipinag-uutang pa ng kanyang mga magulang para lang makabiyahe papuntang UP. Si Niño din ay natutulog sa Sunken Garden kapag walang pamasahe pang-uwi. Wala pa noong Special Security Brigade na magpapalayas sa mga tambay at hindi naman gano’n kapursigido ang undermanned na UP Police. At ang kanyang pamilya ay nakatira lang sa kariton sa isang basketball court.

Pero siyempre ang awa di’y bahagi lamang ng biktimisasyon, paglulugar ito sa mga nasawi/naapi/napagsamantalahan hindi lamang sa isang pasibong posisyon; masahol pa dito ay ang pagtatangi sa kanila bilang mga tagatanggap ng nalalabi nating pakiramdam—at ang konsolasyon na nasa mas mabuti pa tayong kalagayan dahil nga naaawa tayo—ang pagturing sa ating mga sarili na may kapasidad (pang) tumugon, kahit pa pinananatili ng mga kondisyong panlipunan (isang kahatian nito) na maging reaktibo na lamang tayo sa mga nagaganap.

Sinapol ng nangyari kay Cris ang taimtim na ugnayan ng karahasan sa katawan at buhay nating lahat. Sentral sa usaping ito ang pagkuwestiyon sa pulitikal na mga mithiin ng kapatiran: paghihimok sa kanila na iwasan ang senseless violence, magbalik-aral sa saligang mga prinsipyo at mag-alay ng talino’t lakas para sa pamantasan at sambayanan. Hindi dapat mag-away at magkahati-hati bagkus ay magkaisa para sa dakilang layunin.

Sino ang may lehitimong gamit ng karahasan?

Sapagkat nakapaloob sa diskurso ng pampulitikang pagpaslang na iniuumang laban sa pamahalaan at sa rebolusyonaryong kilusan ang pagkamatay ni Cris Mendez, hindi natin dapat tawaran ang pagpupursigi sa makatarungang kapakinabangan ng karahasang nasa ubod ng pampulitikang kapangyarihan. Sang-ayon ako na parusahan ang may kasalanan dito. Tutol ako na walang-silbi ang buhay ni Mendez sa kasong ito; kahit na palasak, itinatampok pa rin niya ang karahasang nananalaytay sa mga eskuwelahan, partikular sa pamantasang hinuhubog ang bagong henerasyon upang mamuno sa hindi naman talaga makatarungang kaayusan. Pagsasakatawan si Cris ng suliraning ito.

Gagawin daw ng UP ang lahat para mapanagot ang may sala at hinihimok tayong lahat na pagsumikapang si Cris Mendez na ang huling sakripisyo (Oblation?). Isinasalin papaloob ng unibersidad ang karahasang literal/pisikal sa labas na palagiang may pakikibakang paninimbulo.

Sana, ang mga halimbawa nina Sherlyn Cadapan at Karen Empeño ang magtagumpay na simbulo ng Pamantasan ng Pilipinas sa pakikibaka nating tiyak na lalampas sa dimensiyong simboliko.

3:02 ng hapon
18 setyembre 2007

Paris, je t'aime

I have to write this. There is one scene in the film Paris, je t'aime that keeps flashing in my mind.

This is the view from above of two cups of coffee being carried by a black woman. She is rescuing a man who was stabbed by petty street criminals. The man was an itinerant Nigerian laborer who had just been fired from work. He asks for coffee so that the two of them can chat while waiting for the ambulance.

When the man croons as he nears death, the woman suddenly realizes that this guy was the same one who sings a beautiful song in the few moments that she has seen him. The coffee was delivered as rescuers carry the man.

The hands holding the cups are shaking. On the verge of crying, we see the coffee cups from above, like trembling black circles in the sea of white.

12:50 am
3 september 2007

Arresting Joma

It's been five days since Filipino revolutionary Jose Maria Sison was arrested in the Netherlands. People in the progressive movement and those concerned with the worsening civil and human rights worldwide are certainly outraged by this abusive act of the Dutch government. Certainly, we observe the workings of the Arroyo administration (with Norberto Gonzales too happy that we want him to have a heart attack) and the U.S. imperialists in this development. And they are shaking one another's hands well.

This is what the fascists have been trying to do do: turn the target of condemnation from the regime to the people's movement. That Sison was arrested in accordance with the same subject of human rights - the alleged murder of former comrades - transfigures the human rights issue in a field where a "non-aligned" ground, as may be inferred from their attacks, has to be sought. In excess of the charge that "they (the Left) too, have crimes against humanity," the butchers of our time create conditions wherein the settling of scores, the punishment of crimes, the impartial adjudicator, and the quest for justice are all only possible with the status quo. For surely the Inquirer claim (Try Him, 31 Aug 2007) that Kintanar's widow's brand of justice is the "neutral" (because coming from the aggrieved of the aggrieved?) serves the design to criminalize the revolutionary movement's leadership. There can be no neutral trial for Sison because under the hands of the Arroyo, U.S. and Dutch governments that strive to image for us a revolutionary movement that is a "totalitarian" and "cannibalistic" troop.

Who will save us from the law? (Carol Hau)

12:23 am
3 september 2007